Hatırlayacaksınız Rusya-Ukrayna savaşının neden olduğu ihracat aksaklıklarını ele almak için 22 Temmuz 2022 tarihinde Birleşmiş Milletler ve Türkiye tarafından aracılık yapılarak çok önemli bir anlaşma sağlanmıştı. Bu bir yılın sonunda Rusya’nın anlaşmayı durdurma kararı, dünya çapında bir açlık krizinin ortasında gıda arzı konusundaki endişeleri tetikledi.

Ukrayna, başlangıçta Rusya'nın hafta sonu duyurusundan sonra çoğu yüklü ve seyahat etmeye hazır 200'den fazla geminin sıkıştığını bildirdikten sonra Pazartesi günü bir düzine geminin limanlarından ayrıldığını söyledi. Günün ilerleyen saatlerinde, Rusya Savunma Bakanlığı, gemi trafiğinin askıya alındığını söyledi ve Moskova'nın Karadeniz filosuna karşı bir Ukrayna insansız hava aracı saldırısı ardından hareketi "kabul edilemez" olarak nitelendirdi. Bu bir iddia olarak kaldı ama.

Neden önemli derseniz, Ukrayna ve Rusya,  savaşmadan önce Afrika, Orta Doğu ve Asya'nın birçok yerinde açlıkla mücadele eden ülkelere buğday, arpa, ayçiçek yağı ve diğer gıdaların kilit küresel tedarikçileriydi. Şimdi bu anlaşma devam etmez ise bu ülkelerin durumu çok zor bir hale gelecek. 

Ukrayna, dünyanın en büyük tahıl ihracatçılarından biridir ve normalde her yıl küresel pazara yaklaşık 45 milyon ton tahıl katkıda bulunmaktadır. Bununla birlikte, Rusya'nın Ukrayna'yı işgal etmesinden bu yana, her iki ülkeden tahıl, gıda ve gübre ihracatı önemli ölçüde olumsuz etkilendi. Arzdaki aksama, fiyatların yükselmesine neden oldu ve bazı ülkelerde zaten var olan bir gıda krizinin yükünü artırdı.

Bu krizi ele almak ve devam eden savaşın ortasında tedariklerin sorunsuz dolaşımını sağlamak amacıyla, Birleşmiş Milletler ve Türkiye geçen yıl 22 Temmuz'da Karadeniz Tahıl Girişimi'ne aracılık etti. BM, Rusya Federasyonu, Türkiye ve Ukrayna, İstanbul'da düzenlenen imza töreninde anlaşmaya el sıkıştı.

Karadeniz Tahıl Girişimi, Ukrayna'nın amonyak da dahil olmak üzere tahıl, gıda ve gübresini, ülkede üç kilit limana sahip güvenli bir deniz koridoru aracılığıyla Chornomorsk, Odesa ve Yuzhny / Pivdennyi’den dünyaya ihraç etmesine izin verdi. Ama bu bir yılın sonunda, Moskova pazartesi günü süresi dolan anlaşmayı uzatmak için kendi tarım ihracatı önündeki engellerin kaldırılması gibi talepleri şart koşuyor.

İş yine Ortak Koordinasyon Merkezi’ne (JCC) düşüyor. Biliyorsunuz Komite, Rusya Federasyonu, Türkiye, Ukrayna ve BM'den üst düzey temsilcilerden oluşmaktadır.

Geçtiğimiz dönem yapılan bu Anlaşma neyi başardı derseniz; Tahıl girişimi, Rusya'nın Şubat ayındaki işgalinden bu yana Ukrayna ile Rusya arasındaki işbirliğinin nadir bir örneği oldu. 9 gemide 397 milyon tondan fazla tahılın Ukrayna limanlarından güvenli bir şekilde ayrılmasına izin verdi.

BM'ye göre, tahıl anlaşması küresel gıda fiyatlarını Mart ayındaki zirvelerinden yaklaşık yüzde 15 oranında düşürdü.

Ama Rusya'nın yaptığı bu açıklamanın ardından, buğday vadeli işlem fiyatları Pazartesi günü Chicago'da yüzde 5 arttı. Küresel piyasalar sıkılaştıkça, yoksul ülkeler tahıl ithal etmek için daha fazla ödeme yapmak zorunda kalacaklar.  

Erdoğan: Anlaşmanın uzatılması konusunda hemfikiriz.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Tahıl Koridoru Anlaşması'nın uzatılmasına ilişkin bir soru üzerine, "Sayın Putin'i Ağustos ayı içerisinde Türkiye'de misafir etme hazırlığımız var. Karadeniz Tahıl Koridoru'nun uzatılması konusunda hemfikiriz" ifadelerini kullandı.

Birleşmiş Milletler (BM) Genel Sekreteri Antonio Guterres'in de Rusya Devlet Başkanı Putin'e bir mektup gönderdiğini anımsatan Cumhurbaşkanı Erdoğan, "Temenni ediyorum ki bu mektupla bizim ve Rusya'nın müşterek gayretleriyle tahıl koridoru çalışmasının uzatılmasını temin ederiz. Böylece az gelişmiş fakir Afrika ülkelerinin problemlerini süratle Sayın Putin'le müşterek kaldığımız gibi devam ederiz" diye konuştu.

Şu ana kadar 3 defa yenilenen anlaşma son iki seferinde Rusya, kendi ihracatının engellendiği gerekçesiyle, ikişer ay uzatılmasına razı olmuştu. Rusya lideri Vladimir Putin "Batının verilen sözleri tutmaması" halinde tahıl anlaşmasını uzatmayacaklarını belirtti. Gazetecilere konuşan Putin "Bu anlaşmayı uzatmak için defalarca iyi niyet gösterisinde bulunduk. Artık yeter," ifadelerini kullandı.

Putin, Rus tarım bankası üzerindeki yaptırımların kaldırılmasını ve tarım ürünlerinin nakliyesi ve sigortalanması üzerindeki kısıtlamaların da sonlandırılmasını istiyor. 

Öte yandan veriler Rusya'nın 2022-2023 ticari yılında 45,5 milyon metrik ton buğday ihracatı ile rekor kırdığını gösteriyor. Bakalım bu dünyanın dikkatle izlediği problemi nasıl çözeceğiz.