Gıda güvencesi, artık sadece bireysel bir ihtiyaç olmanın ötesine geçmiş, devletlerin ve toplumların geleceğini belirleyen stratejik bir mesele haline gelmiştir. Bu yazıda, gıda istihbaratının önemi ve stratejik bir araç olarak nasıl kullanılması gerektiği üzerinde durulacaktır.

İklim, su ve gıda krizi her ülkenin kapısına dayanmıştır. Milyonlarca insanın açlık ve susuzlukla imtihan olacağı, su ve gıda zincirlerini yöneten şirketlerin dünya nüfusunu kontrol etme iradeleri ve kıyamet senaryolarıyla yönelttikleri tehditler artık örtülü değildir. Açık açık sürdürülebilir insanlık neslini tehdit etmekten çekinilmediğini görmekteyiz. Gıda güvencesinin devletlerin beka meselesi olduğu, gıda güvenliğinin halk sağlığı meselesi olduğu gerçeğiyle yüzleşilmesinin zorunlu hale geldiği, görmezden gelmenin felaketlere neden olacağı ortadadır.

Bu yüzleşmeyi, enerji ve gıda fiyatlarındaki artışları dikkate alan ve Kasım ayında İngiltere’de “Küresel Gıda Güvencesi Zirvesi” yapılacağını açıklayan İngiltere Başbakanlık 10 Numaralı Ofisi ve Başbakan Richi Sunak’ın açıklamalarında görmekteyiz. 

Devletlerin birbirleriyle çatışmaları ve savaşları konvansiyonel niteliğini kaybetmiş, siyasi ve ekonomik savaşlara dönüşmüştür. Güçlü devlet anlayışı da günümüzde yepyeni anlamlara bürünmüştür. Her alanda yüksek teknoloji üretebilen, hızlı ve doğru veri akışı sağlayabilen, verileri doğru işleyebilen, etkin güvenliğini sanal dünya, kendi coğrafyası ve binlerce kilometre ötelerde varlık göstererek sağlayabilen devletler güçlü devlet olarak algılanmaktadır. 

Güçlü devlet güçlü stratejik istihbarat yapar. İstihbarat; devletlerin olanakları ve yeteneklerini, risk ve tehditleri, zaaf ve eksikliklerini analiz ederek gelecek politikalar üretmesini sağlayan bilimsel disiplindir. Devletlerin iç ve dış siyasette bütüncül ve tutarlı, sağlam ve tutarlı politikalar üretebilmesi stratejik istihbarat faaliyetleriyle mümkündür. Günümüzde istihbaratın amaç edindiği alanlar genişlemiş, kullandığı araçlar ve kaynakları çeşitlenmişse de temel görevi aynıdır. İstihbaratın görevi karar vermek ve uygulamak değil, karar vericilerin karar verme sürecine danışmanlık etmektedir. . 

Devletler stratejik istihbarat ile mutlak zafer elde etmek isterler.  Strateji, devletlerin güç ve yeteneklerini kullanmasında belirleyici bir unsudur. Olanak ve yeteneklerini en üst seviyeye çıkaracak yetenek türlerini belirlemek, risk ve tehditleri bertaraf edecek tedbirleri almak, zaaf ve eksikliklerini gidermek, beklenmedik olayları öngörmek ve beklenmedik olay gerçekleştiğinde süreci yönetmek stratejik istihbarat ile mümkündür. Sorunun ve çözümün tespiti ve tanımlanması, olanak ve yeteneklerin, risk ve tehditlerin, zaaf ve eksikliklerin verilerinin toplanması, emek ve zamanın ihtiyaçlara uygun yönlendirilmesi, verileri işleyerek önceliklerin ve uzlaşma noktalarının belirlenmesi, en acilden başlayarak çözüm yönetiminin planlanması ve yürütülmesi strateji ile yapılabilir.  

Türk tarımının ve tarım bileşenlerinin hem örtülü hem açık istiladan korunması, ekolojik emperyalizm ve biyo-politik kaos senaryolarıyla dillendirilen kitlesel hastalıklar ve ölümlere karşı politikalar üretilmesi, etkin, etkili ve nitelikli stratejik gıda istihbaratı konusunun ele alınması gecikilmemesi gereken alanların başında gelmektedir. 

Gıda istihbaratı ve sağlık istihbaratının, stratejik istihbarata hakim bilimsel yöntemlerle ihtisaslaşmış alan haline gelmesi nitelikli, etkin ve etkili faaliyetleri içerir politikaların üretilmesi ihtiyaç değil mecburiyettir. Gıda mühendisleri, ziraat mühendisleri ve veteriner hekimlerin klasik stratejik istihbarat yöntemleri konusunda eğitilmesi, gıda istihbaratı faaliyetinde değerlendirilmesi halinde ülkemizin diğer ülkelerin çok ilerisine taşınması işten bile değildir. 

Dünyanın gıda ve sağlık konusunda geldiği nokta, mevcut sistem ve teşkilat yapılanmalarının cevap veremeyeceği seviyededir. Bakanlıklar ve teşkilatlarının nitelikli tarım politikaları ve nitelikli gıda istihbaratı üretmekte yetersiz olduğu açıktır. 

Biyolojik çeşitliliğin korunması, iklim ve gıda krizinin oluşturacağı etkilerin azaltılması, GDO’lu tohum ve tarım ürünleri, yapay et ve diğer yapay tarım bileşenlerine karşı önlem alınması, bitki üretiminde zararlı kimyasalların kullanımının engellenmesi stratejik gıda istihbarı verileriyle devlet politikası olarak ele alınmalıdır. Yine taklit ve tağşiş edilmiş ürünlerin piyasadan toplatılması, sağlığa zararlı kimyasallarla üretilen bitki, hayvan ve arı ürünlerini üretenlerin idari ve cezai hükümlerle cezalandırılması stratejik gıda istihbaratı ile mümkündür.

Gıda ve sağlık, insanlığın en temel ihtiyaçlarıdır ve bu ihtiyaçların sürdürülebilirliği, geleceğimizi şekillendiren en kritik faktörlerden biridir. Ancak, günümüzde karşı karşıya olduğumuz tehditler ve zorluklar, sadece gıda güvencesi ve sağlık güvencesi ile değil, aynı zamanda stratejik gıda istihbaratı ve sağlık istihbaratı ile de ele alınmalıdır. Bu, nitelikli, etkili ve etkin politikaların üretilmesini gerektirir. Türk tarımı ve gıda sektörünün, dünya standartlarının çok ötesine geçebilecek potansiyele sahip olduğuna inanıyorum. Ancak bu potansiyeli gerçekleştirmek için stratejik istihbaratı bir araç olarak kullanmamız gerekiyor. Aksi takdirde, sadece kendi ülkemiz için değil, aynı zamanda küresel gıda güvencesi için de büyük risklerle karşı karşıya kalabiliriz. Bu nedenle, gıda istihbaratı ve sağlık istihbaratı konusunda ciddi bir dönüşüm ve yatırım zamanı gelmiştir.