2023'te Çin, dünyadaki yolları, limanları ve diğer kritik altyapıları finanse etmek için milyar dolarlık bir baskı olan amiral gemisi Kuşak ve Yol Girişimi'nin (BRI) onuncu yıldönümünü kutlayacak. 

2012 yılında Çin'in dünya ile stratejik, diplomatik ve ekonomik ilişkileri derinden sarsıldı. Stratejik olarak, Güney Çin Denizi ve Doğu Çin Denizi'ndeki bölgesel ve askeri çatışmaları çok belirgindi. Bu nedenle KYG da denilen Kuşak ve Yol Girişimi'nin uygulanması, Avrasya topraklarındaki bağlantıyı yoğunlaştırarak deniz Asya'daki kafa kafaya çatışmaları azaltmayı amaçlayan stratejik bir "Çin Batıya Gidiyor" stratejisinin bir parçasıydı. Çin ayrıca, Trans-Pasifik Ortaklığı'nın (TPP) müzakere edilmesiyle Amerika'nın artan ekonomik erişimiyle karşı karşıya kaldı. Mevcut Hint-Pasifik Ekonomik Çerçevesi'nin aksine, TPP yüksek standartları ve açık pazar erişimini açıkladı. Bu dış baskıların yanı sıra, Çin'de endüstriyel aşırı kapasite ve çevre kirliliği şiddetliydi ve yerel ekonomi çökmenin eşiğindeydi.

BRI'ın ana başarısı, devlet kurumlarının ve işletmelerin bir çıkış yolu aramaları için uyumlu ve izin veren bir ortam sağlayacaktı. Örneğin, 2021 yılı itibariyle Çin, 140'ı Afrika'da, 32'si Asya'da, 46'si Avrupa'da, 37'si Kuzey Amerika'da, 27'si Pasifik'te ve sekizi Latin Amerika'da olmak üzere 11 ülke ve 11 uluslararası kuruluşla Mutabakat Zaptı (MOU) imzalamıştır. Ek olarak, 2012 yılında Çin'in giden doğrudan yabancı yatırımı (DYY) 82 milyar dolardı, ancak 2020'de dünyanın bir numaralı denizaşırı yatırımcısı olarak sıralanan 154 milyar dolardı. Çin'in BRI ülkelerindeki yatırımlarındaki artış da etkileyici oldu.

Durum böyle olunca da Çin devleti ayrıca BRI için ileriye dönük üç misyon belirledi:

Büyümeyi teşvik etmek

Yeniden küreselleşme

Yeni bölgeselcilik

Son olarak, BRI on yaşına yaklaştıkça, yerel önceliklerle entegrasyonu daha sistematik hale geliyor. Ayrıca, Çin'in kamu iktisadi teşebbüsleri dünya üzerinde birçok ülkede yeşil ekonomi, dijital altyapı, inşaat endüstrileri ve demiryollarındaki yatırımlarını ve operasyonlarını genişletiyor.

Bu başarı göz önüne alındığında, Çin'in önümüzdeki yıllarda dünya ekonomisine hakim olması muhtemel mi? Ne dersiniz?

Bence hayır, Çin dünyaya hükmedemeyecek. Çünkü karşısında ABD sermayesi, çok taraflı kurumlar ve Avrupalı yatırımcılar duruyor. Aslında Hani Küreselci bir üst akıl var deniyor ya. O akıl acaba senaryoyu nasıl yazıyor diye de merak etmemek elde değil. Buna ek olarak, ABD ve Avrupa Birliği (AB), Japonya ve Güney Kore gibi müttefikleri teknolojik güce, gelişmiş ekonomilere ve sürdürülebilir altyapıya sahiptir. Birlikte, Çin'in KYG'sine rekabet avantajı ve Çin'in ekonomik varlığının abartıldığına dair kanıtlar sunuyorlar. Ben yine de senaryoyu merak ediyorum.  

Kuşak ve Yol Girişimi'nin başarısı Çin için mi yoksa dünya için mi bir kazanç? O zaman kazananlar ve kaybedenler kimler?

Çin'de eleştiriler sansürlense de Kuşak ve Yol Girişimi'ne verilen destek oybirliğiyle veya evrensel değildir. Toplumun bazı kesimleri, Çin-ABD rekabetinin yoğunlaşması üzerindeki etkisinden veya BRI'ın yatırım ve altyapısındaki savurganlıktan endişe duyuyor. Ancak KYG, küreselleşme ve büyümeye yatırım yapan yerel yönetimler, devlet finansmanı ile yurtdışına açılan işletmeler, BRI platformlarını kullanan ulusal ajanslar ve dünyayı anlamada maruz kalma, deneyim ve uzmanlık kazanan bilimsel topluluklar da dahil olmak üzere Çin'deki temel siyasi gruplara fayda sağlamıştır.

Çin dışında, BRI ev sahibi ülkeler, değişen ölçüde, önemli miktarda yatırım, altyapı ve kredi almıştır. Projeler temerrüde düştüğünde veya duraklatıldığında bile, ev sahibi ülkeler değerli dersler öğrenebilir ve altyapı geliştirme ve Çin sermayesiyle etkileşim konusunda değerli deneyimler kazanabilirler. Ancak, BRI bir mucize değildir. Henüz kalkışın eşiğinde olmayan yerleri dönüştüremez. Çin'in iç ve dış zorluklarını da tam olarak çözemez. Bununla birlikte, son on yıldır küresel politik ekonominin ayrılmaz bir parçası olmuştur ve gelecekte de devam etmesi muhtemeldir. Düşünsenize bu olanları dünyanın dört bir yanında evinde oturup televizyonun uyutan dünyasında görmeyen milyarlarca insan var. Siz uyanık olun lütfen.