Kilis Zeytin Araştırma ve Geliştirme Derneği Başkanı Prof. Dr. Nazım Şekeroğlu, Türkiye’de ‘zeytinyağı’ adı altında satılan yağların neredeyse yüzde 70’inin sorunlu, sahte, taklit veya tağşişli yağlar olduğunu vurgularken, “İnternette satılan yağların neredeyse yüzde 90’ı maalesef sıkıntılı" değerlendirmesi yaptı.

Bu fiyatların altındaysa uzak durun

Prof. Dr. Şekeroğlu şu anda yemeklik zeytinyağının litresinin minimum 200 TL olması gerektiğini belirtirken, "Erken hasat soğuk sıkım 0.8 asite kadar naturel sızma en az litresinin 400 TL olması gerekiyor. Bu fiyatların altındaysa uzak durun" bulundu.

Sahteciliğin tarihi Antik Roma’ya dayanıyor

Prof. Dr. Şekeroğlu zeytinyağında sahteciliğin Antik Roma’dan bu yana hep gündemde olduğunu belirtirken şunlara dikkat çekti;:

"Günümüzde taklit ve tağşiş olarak tanımlanan sahtecilik bilimsel çalışmaların ve teknolojinin yanlış kullanımı ile en üst seviyelere çıktı. Ekonomik olarak diğer yağlardan hep daha pahalı konumda olan zeytinyağında gerek natürel gerekse diğer kalite sınıflarında olsun sahtecilik tüm zamanlarda gündemini korumaya devam etmekte.

Sağlık üzerine olumlu etkilerinin bilimsel çalışmalarla sürekli olarak güncellendiği erken hasat soğuk sıkım düşük asit değeri ve yüksek polifenol içeriğine sahip “Natürel Sızma ve Natürel Zeytinyağları” sahteciliğe en fazla konu olan zeytinyağı gurubunda yer alıyor.

Bu yağın içine bitkisel kökenli diğer tohumlardan yani ayçiçek, soya, pamuk, kanola, mısır özü, yerfıstığı, hardal, susam, haşhaş, fındık yağlarının yanı sıra işlem görmüş rafine zeytinyağları veya kolon yağı olarak tabir edilen ısıl işlem görmüş zeytinyağları belli oranlarda ilave edilmekte. Kıvam arttırıcı olarak palm yağı, aroma maddesi olarak kimyasal katkı maddeleri ve renklendiriciler ilave edilebilmekte."

Zeytinyağında tağşiş nedir?

Diğer bitkisel yağlar ve zeytinyağı sınıflarına göre oldukça pahalı olan 'natürel sızma ve natürel zeytinyağlarında' yapılan sahteciliğinin en önemli taklit ve tağşiş grubunu oluşturduğunu dile getiren Prof. Dr. Şekeroğlu sözlerini şöyle sürdürdü:

"Düşük fiyatlara satılan bu yağlar aslında doğal ve katkısız olmadıklarını açıkça ortaya koymakta. Bu yağlarda kalite kriteri ve ayırt edici özellikler olarak belirtilen meyvemsilik, yakıcılık ve yeşil renk maalesef sahtekarların temel ilgi alanına girmekte. Çeşitli kimyasallarla bu özellikler aslında zeytinyağı bile olmayan diğer bitkisel yağlardan sahte Natürel Sızma ve Natürel Zeytinyağı üretimine olanak sağlamakta. Ekonomik anlamda fiyatı natürel zeytinyağlarına kıyasla daha düşük olan riviera zeytinyağına ise zeytinyağı üretiminden sonra kalan prina adı verilen yağlı küspeden elde edilen prina yağının karıştırılması ile de büyük oranda sahtecilik yapılmakta."

Zeytinyağın insan sağlığı için çok önemli olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Şekeroğlu, zeytinyağlarında yapılan bu sahtecilik, tağşiş ve taklit hilelerinin insan hayatını tehlikeye sokarken, telafisi mümkün olmayan sağlık sorunlarına yol açabilmekte olduğuna dikkat çekti.

Nelere dikkat etmek gerekiyor?

Prof. Dr. Şekeroğlu sahtecilikle nasıl başa çıkacağız sorusuna ise şu yanıtı verdi:

"Markalı, ambalajlı ve belli fiyat aralığında ürünleri tercih etmek, isimsiz ambalajlardaki düşük fiyatlı ürünlerden mümkün olduğunca uzak durmak gerekiyor. Zeytinyağlarında tağşiş ve hilelerin tespitinde en yaygın uygulanan parametre yağ asitleri profilinin belirlenmesi. Böylelikle, daha pahalı ve zaman alıcı olan sterol analizlerine gerek kalmayabilir. Günümüzde zeytinyağında sahteciliği, yıllarını zeytinyağı sektöründe geçirmiş insanların bile duyusal analizlerle anlaması oldukça zor bir hale geldi. Zeytinyağının buzdolabında kristalleşmesi veya donmasının, renginin yeşil veya altın sarısı olmasının, boğazda yakıcılık bırakması veya meyvemsi aromaya sahip olmasının sahteciliği, taklit ve tağşişi belirlemede yeterli olmadığı görülmekte."

Yol kenarı ve pazar yerlerinde satılan ürünleri almayın

Ayvalık Ticaret Odası, da Tarım ve Orman Bakanlığı'nın güncellediği taklit-tağşiş yapılan gıdalar listesinde en fazla ürünün zeytinyağı olması nedeniyle sahteciliğe karşı tüketicilere uyarıda bulundu. Oda Başkanı Ali Uçar zeytinyağı satın alırken de dikkat edilmesi gereken noktaları şöyle sıraladı:

"Tüketicimiz muhakkak bilindik yerlerden satın almalı. Adresleri belli olan, karşılarında muhatap buldukları markalaşmış yerlerin ürünlerini tercih etmelidir. Tüketicimiz üzerinde herhangi bir şekilde markası olmayan, pet şişe içinde uygun saklama koşulları altında saklanmamış, organik adıyla yol kenarlarına ve pazar yerlerine satılan markasız ürünleri lütfen tercih etmesin."

Tüketiciyi kandıran ve sağlığıyla oynanan sahte ürünlerin daha çok sosyal medyada ve online ticaret sitelerinde satıldığını anlatan Uçar, öncelikle merdiven altı olarak tabir edilen bu ürünlerin satışlarının engellenmesi gerektiğini sözlerine ekledi.

Hakiki zeytinyağı nasıl anlaşılır?

Donma testi: Hakiki zeytinyağı, 0 ve eksi 6 derece arasında kaldığında donmaya ve kristalleşmeye başlar. Bu yüzden bir bardak zeytinyağını dondurucuya koyun, Yarım saat beklettikten sonra çıkartın. Bardaktaki zeytinyağının tamamı donmuşsa hakikidir. Ancak bir kısmı donmuş, bir kısmı sıvı kalmışsa gerçek olmayabilir.

Su testi: Bir bardağı ılık su koyun ve üzerine az miktarda zeytinyağı ekleyin. Gerçek zeytinyağı baloncuklar çıkartarak suyun üzerine çıkar ve su yüzeyinde kalır. Sahte zeytinyağı ise baloncuk çıkartmadan su yüzeyine çıkar. Bir süre sonra suya karışmaya başlar

Tadım testi: Zeytinyağının gerçek olup olmadığını anlamak için tadım testi uygulayabilirsiniz. Bir çay kaşığı zeytinyağının tadına bakın. Gerçek zeytinyağı boğazda yakıcı bir his bırakır ve bu his mideye kadar inmez. Eğer zeytinyağı genzinizi yakıyorsa gerçektir.

Koku testi: Zeytinyağında baskın bir şekilde zeytin kokusu olur. Eğer kokladığınızda zeytin kokusunu alıyorsanız gerçektir. Ancak boyaya benzer bir koku alıyorsanız zeytinyağı sahtedir ve oksitlenmiştir. Bu tür yağlardan uzak durmak gerekir.