Yapılan son zamlarla birlikte maliyetleri sert şekilde yükselen sanayiciler ise enerji yoğun sektörler başta olmak üzere küresel pazarlardaki rekabet avantajlarını kaybetme riski ile karşı karşıya.

Yetkililerin verdiği bilgiye göre; BOTAŞ'a geçen yıl Hazine'den 100 milyar lira aktarılmış olmasına karşın, Rusya'nın 24 Şubat'ta Ukrayna'yı işgal etmesinin ardından artan enerji fiyatlarının etkisiyle şirketin rekor seviyedeki kaynak ihtiyaç halen devam ediyor.

Enerji ihtiyacının neredeyse tamamını ithalatla karşılayan Türkiye için bu durum birçok sorunu beraberinde getiriyor. BOTAŞ'ın doğalgaz alımları için Merkez Bankası'ndan (TCMB) milyarlarca dolar temin ediyor olması, TCMB'nin zaten düşük seviyedeki döviz rezervlerini daha da azaltıyor. Hazine'nin BOTAŞ'a yaptığı transferler ise bütçe açığının daha da büyümesine neden oluyor.

Öte yandan, BOTAŞ'ın sanayicilere sağladığı doğalgazda fiyat artışlarına devam etmesi, hükümetin ihracata dayalı ekonomik büyüme planına zarar verebileceği gibi hali hazırda %60'ı aşan ve yükselişini devam ettirmesi beklenen enflasyon üzerindeki yukarı yönlü baskıyı da artırabilir.

BOTAŞ'ın sübvansiyonlarına rağmen 2021 başından bu yana sanayide kullanılan doğalgaza gelen toplam %500'ün üzerindeki zam ve elektrik fiyatlarındaki sert yükselişin neden olduğu maliyet artışlarının çimento, seramik, cam, çelik ve inşaat malzemeleri gibi enerji yoğun sektörlerde fiyatlara yansıtılması kaçınılmaz hale gelirken; bu durum içeride enflasyonun daha da yükselmesi, dışarıda ise pazar kayıpları riskini doğuruyor.

Sanayiciler doğalgazda KDV indirimi, vadeli satış ve uzun vadeli kontrat gibi destekler talep ederken; hükümet yetkilileri ise şu anda KDV indirimi maliyetinin karşılanmasının kolay olmadığını belirterek bunun olası görünmediğine işaret ediyor.

Sanayide kullanılan doğalgaza son olarak 1 Nisan itibarıyla %50 zam yapılırken, sanayi abonelerinin elektrik tarifelerinde de %20 artışa gidildi.

Reuters'ın BOTAŞ ve TEİAŞ verilerinden yaptığı hesaplamaya göre, bu son zamların ardından sanayinin tükettiği doğalgazın fiyatı 2021 başından bu yana %568, elektrik ise %323 arttı.

Enerji fiyatlarındaki küresel artışın yanı sıra, söz konusu dönemde TL'de yaşanan %49 değer kaybı da zamlarda etkili oldu.

BOTAŞ'ın konut, santral ve sanayi şirketlerini ciddi şekilde desteklediğini belirten üst düzey bir hükümet yetkilisi, "Zam öncesi Kıta Avrupası ile karşılaştırınca sanayi ve elektrik santrallerinde sekizde bir, konutta yirmide bir oranında bir ödeme vardı. Şimdi yine BOTAŞ ciddi zarar ediyor ama bu neticede hükümet politikası ve sübvansiyon sürüyor" dedi.

Hükümetin enflasyonu daha da yukarı çekecek bir zamdan mümkün olduğunca kaçındığını belirten yetkili, "Şu an BOTAŞ'ın borcu, geçen sene 100 milyar lirası silindiği halde hala milyarlarca lira seviyesinde. Daha ilk çeyrekte çok büyük bir zarar yazdı. Yıl sonuna kadar bu durum sürdürülemez boyutlara gelecekti. Şimdi son zamlarla bir miktar maliyet düşüşü olacak" diye konuştu.

Türkiye'nin enerji ithalatı için kullandığı dövizin neredeyse tamamı TCMB'nin rezervlerinden karşılanırken, Hazine ise bütçeden BOTAŞ'a dövizi alabilmesi için rekor TL transferleri gerçekleştiriyor.

Aralık ayında borç verme kalemi altındaki en büyük transfer 40 milyar lira ile BOTAŞ'a yapılırken 2021'deki toplam transfer ise 50.3 milyar liraya yükseldi. Şubat ayında da BOTAŞ'a bütçeden 18 milyar TL daha verildi. Read full story

TCMB rezervlerinden BOTAŞ başta olmak üzere kamu iktisadi teşebbüslerine döviz satışı son beş ayda $18.34 milyara ulaştı.

Konu hakkında bilgi sahibi bir kaynak, "Yapılan zamlara rağmen BOTAŞ ilk çeyrekte milyarlarca dolar zarar etti. Yılın kalanında da mevcut rakamların devam etmesi halinde zarar katlanarak devam edecek gibi görünüyor" dedi ve ekledi:

"(BOTAŞ'ın) bankalardan borçlanmasında da bilançosu nedeniyle bu yıl sıkıntılar çekmeye başladı. Bankalar mevcut durumda kaynak kullandırmaya sıcak bakmadı."

BOTAŞ Reuters'ın konuyla ilgili sorularını Enerji Bakanlığı'na yönlendirirken, haberin yazıldığı sırada bakanlıktan yanıt gelmedi.

Mart'ta dış ticaret açığı artan rekor enerji ithalatının etkisiyle %76.7 yükseldi. Enerji ithalatı Mart'ta %156 artışla 8.4 milyar dolara, ilk üç ayda %188 artışla 25 milyar dolara çıktı.

Üst düzey hükümet yetkilisi, "Hükümetin tercihi mümkün olduğu kadar enflasyonu da yukarı çekecek şekilde zam yapmamak ama emtia fiyatlarına bağlı ciddi bir maliyet söz konusu" dedi.

ENERJİ ZAMLARI İHRACATÇININ REKABET GÜCÜNÜ BALTALAYABİLİR

Sübvansiyonlara rağmen sanayicinin enerji maliyetlerinin ciddi şekilde artması, ihracat pazarlarındaki rekabet gücünü sekteye uğratabilir.

Doğalgaz ve elektrikteki artan maliyetlerin üretimi etkilemesinin kaçınılmaz hal aldığını belirten İnşaat Malzemesi Sanayicileri Derneği Başkan Vekili Ferdi Erdoğan, "Destekleyici yönde düzenlemeler ve teşvikler olmazsa kapasite kullanım oranlarında önümüzdeki dönemlerde ciddi düşüşler yaşanacağını söylemek mümkün" dedi.

Erdoğan, "Doğalgaz ve elektrik fiyatlarına yapılan zamlar rekabet ettiğimiz ülkelerin ortalamasının çok üstünde bir maliyete ulaştı...Gelen zamlarla dış pazarlardaki avantajımızı yavaş yavaş kaybetme noktasına geldik" diye konuştu.

İç piyasada da sanayicinin kar marjlarında ciddi düşüş yaşadığını belirten Erdoğan, BOTAŞ'tan vadeli satış, doğalgazda KDV indirimi, finansman maliyetlerinin desteklenmesi, işletme sermayesi desteği gibi çözümlerin sanayicilere kısa süreli nefes aldırabileceğini söyledi.

Çelik İhracatçıları Birliği Başkanı Adnan Aslan ise, sadece Nisan ayında gelen zamla çelik sektörünün ton başına doğalgaz maliyetinin 35-40 dolar arttığını; elektrik zammı da eklediğinde maliyet artışının ton başına 50 dolara ulaştığını söyledi.

Aslan, "Enerji zamları peyderpey yapılsa etkisi bu kadar kötü olmaz. Ama birden bu kadar yüksek artırılınca sanayicide hesap şaşıyor" dedi.

Çimento, Cam, Seramik ve Toprak Ürünleri İhracatçıları Birliği Başkanı Erdem Çenesiz de, "Örneğin İtalya'da ve İspanya'da sanayide kullanılan gazın metreküpü 0.5 euro. Bu son artışla bizde bu fiyatın üstüne çıkılmış oldu...Bu tablo bizi AB firmaları karşısındaki rekabet gücümüzü ve dünya genelinde ise zor kazandığımız ihracat pazarlarımızı kaybetme riskiyle karşı karşıya bırakıyor" dedi.

Çenesiz, KDV indirimi, doğalgaz ve elektrikte vadeli ödeme gibi uygulamaların hayata geçirilmesi gerektiğini söyledi.

Üst düzey bir hükümet yetkilisi ise, "Şu anda KDV indirimi gibi bazı talepler var ancak yakın vadede bunun maliyetinin karşılanması kolay değil" dedi.