Hakan DİKMEN

Ülkemizde tekstil ve moda endüstrisi, giyimden çantaya, ayakkabıdan spor giyime kadar her şeyi içeren yaklaşık 3.5 trilyon euroluk koca bir sektör. Sürdürülebilir tekstil, karbon ayak izleri ve tekstil sektörünü ilgilendiren daha farklı teknolojik yenilikleri Blok Moda Dış Tic ve San A.Ş. Kurucu Ortağı ve Tekstil İhracatçıları ve Çalışanları Derneği Başkanı Sayın Ergin Aydın ile konuştuk. 

Sürdürülebilirlik konusu artık tüm yaşamımızda bizimle birlikte sizin bu konudaki düşüncenizi öğrenebilir miyiz? 

Sürdürülebilir tekstil denilince, çevre dostu kumaş türünü düşünmek lazımdır. Pamuk ve kenevir gibi doğal kumaşlardan veya plastik şişeler gibi geri dönüştürülmüş malzemelerden yapılırlar. Hatta domatesin veya zeytin çekirdeğinden kumaş yapan dernek üyelerimiz dahi var.  Bu kumaşlar dayanıklı ve biyolojik olarak parçalanabilirler. Sürdürülebilir tekstil üretimi son yıllarda oldukça popüler hale geldi ve artan çevre bilinci, azalan ham madde kaynakları ve hızlı moda furyası nedeniyle üreticiler tekstilde sürdürülebilir üretim yolları bulmaya çalışıyorlar. Sürdürülebilirlik (Sustainability); bir endüstrinin veya organizasyonun ana kaynakları tüketmeden belirsiz bir geleceğe dek işlevini sürdürmesidir. Herhangi bir endüstri kuruluşu; üretim sürecinde faydalandığı kaynaklardan ve işgücünden çevresel, sosyal ve ekonomik bakımdan sorumludur.

Türk hazır giyim sektörünün şu an ki durumu ve gelecekteki beklentileri sizce nasıl?

Türk hazır giyim sektörünün Rusya-Ukrayna Savaşı, Avrupa’da resesyon, enerji krizi ve küresel daralma kıskacına rağmen 2022 yılını 21,2 milyar dolar ihracat rekoruyla tamamladı. 2023’e hazır giyim ve konfeksiyon sektörünün yeni bir rekor hedefiyle başladığını biliyorsunuz. Fakat ülkemizi üzen yaşanan felaketler ve sonrasında yine de toparlanıp bir şekilde dünya piyasasında var olmak için çalışıyoruz. Resesyon nedeniyle Avrupa’da 2023 ün ilk aylarında bir kayıp yaşandı. Yaşanan bu olumsuzluğu bertaraf etmek ve telafisi için uzak pazarlara, Amerika ve Avustralya kıtalarına yöneldik.

Sürdürülebilirlik bilinci aslında bir hayat bilinci olmalı. Sadece tekstile sektörünü ilgilendiren bir konu değil bu.  Çocuklarımızın torunlarımızın ileride aynı şartlarda iyi şartlarda dünyanın nimetlerinden doğru şekilde yararlanması için gereken bir bilinç esasında. Akıllı kumaşlar, sürdürülebilir tekstil, geri dönüşen elyaflar üreten ülkeler dünyada ön plana çıkacak. Türkiye'nin inovasyon ve teknolojiye yatırım yaparak, gelecek süreçte dijitalleşme yolunda adımlar atmanın önemi çok büyük olacak ve faydasını göreceğiz. Artık mallarımızı satmamız için bilinçli üretimlerle müşterilerin tercih ettiği ülke olmak lazım. 

Tasarımlar dijitalleşmeli

Biz Türkiye olarak bu yarışta nasıl yer alacağız?

Avrupalı markalarda olmayan, doğada kendi kendine çözülen elyaflar üreteceğiz. Sıkıldığımız kıyafeti doğaya gömdüğümüzde 8 haftada kendi kendine gübreye dönüşecek kıyafetler geliyor. Çok yakın zamanda Türkiye’ye bu teknolojiyi sunacağız. Yeni dönemde tasarımların dijitalleşmesi çok önemli. Teknolojik adaptasyona ağırlık vermemiz lazım. Çevre bilinciyle üretim yapıp karbon emisyonlarını azaltmamız gerekiyor.

Özellikle teknik tekstil konusunda dünya çapında önemli fırsatlar söz konusu. Akıllı kumaşlar, devri başlıyor ve bu sürdürülebilir tekstil için çok önemli. 

Dünya ile aynı pazarda güçlü olunmalı

Birleşmiş Milletlere bağlı örgütlerin bazı çalışmaları var. Bu konuda neler yapıyorsunuz?

Bu konu, fosil yakıtların doğru kullanılması dünyanın nimetlerinden doğru yararlanılması ve doğru tüketimi konusunda işleyen çok uzun ihtiyaç listesi olan bir konu zaten. Birleşmiş Milletler'in bu konuda çalışan 17 hedef komitesi var. Bu hedef bilincinde ülke olarak her sektörde öncelikle çalışmak lazım. Bu alanda geri kalmadan uyum sağlayarak dünya ile aynı pazarda güçlü olmak çok önemli. 

Hızlı moda çevresel maliyettir

Sürdürülebilir olmak ile hızlı moda arasında bir zıtlık var galiba. 

Hızlı moda yüksek bir çevresel maliyete sahiptir. Pazar her gün binlerce yeni tasarımla dolup taşıyor ve bu da onu kazançlı bir segment haline getiriyor. Ancak bunların tümü yüksek bir çevresel maliyetle geliyor. Çabuk tüketilen malların zarını yıllarca dünyamızdan atamıyoruz. İngiltere’de yapılan bir araştırma sonunda hazırlanan rapora göre, neredeyse hiç giyilmeyen veya geri dönüştürülmeyen giysiler nedeniyle yılda yaklaşık 525 milyar Euro kaybediliyor. 

Toplamda, endüstri her yıl yaklaşık 100 milyon ton tekstil atığı boşaltıyor. Ve 93 milyar metreküp su tüketiyor ki bu da beş milyon insanın ihtiyacını karşılamaya yetiyor.

Çevre dostu olmak tekstil sektöründe çok önemli. Sıfır Karbon hedef midir?

Sıfır elbette bir hedeftir: karbon nötr olmaktan bahsettiğinizde sıfır karbon kulağa çok hoş geliyor. Bugün ne yazık ki  yüzde bir geri dönüşüm oranı olan bir sektördeyiz. Ülkemizde üretim yapan 46 bin firma varsa bunların ancak 200’ü yeterli teknolojiye sahiptir. Aktif kullanan ise 100 firma var. Bunu binli rakamlara çıkarmak hedefindeyiz. Böylece tekstil sektörümüz dünyadaki rakipleri arasından sıyrılarak, daha çok tercih edilir bir konuma gelebilir.  Avrupa Yeşil Mutabakatının 2050 yılı için koyulmuş en belirgin hedef ise sıfır karbon.

3 milyar euro enerji boşa sarf ediliyor

Ülkemizde teknolojiyi de en iyi kullananlardan biri olarak yaşanacak bu yeni düzende bizi neler bekliyor?

Tüketicileri avantajların ne olduğu konusunda eğitmek bizim sorumluluğumuz. Ve çevre dostu, etik moda seçimleri yapmanın modaya uygun olmayacağınız ve havalı olmayacağınız anlamına gelmediğini anlamaları lazım. Şişeleri giysilere dönüştürmenin uygun maliyetli bir yolunu bulmak kolay bir iş değil. Artık numuneler dijital, mağazalar sanal olacak. Dünyada bir yılda 150 milyon adet tekstil numunesi üretiliyor. Bu numuneleri hazırlarken 3 milyar euro enerji boşa sarf ediliyor. 3 milyar metre kumaş ise çöpe atılıyor. Tekstil sektörünün çevreye en çok zarar veren ikinci sektör olduğu gerçeğinden yola çıkan Blok Moda 10 yılı aşkındır bu tekliflerin %80 ine yakınını 3 boyutlu yani dijital olarak, hem de gerçeğine %97.8 oranında yakın bir şekilde sunarak ve müşterilerine buradan seçim yaptırarak, sadece yıllık numune tasarrufu ile hem çok daha hızlı hem de ekonomik tasarım yapmakla kalmayıp, ciddi oranda çevresel faydalar da sağlamıştır. Yapılan araştırmaya göre yıllık sadece 3.000 tekil teklif numunesinden yola çıkarak, bu inovasyon sayesinde yaklaşık 70.000 metre ham madde, 35.000 Euroluk enerji, 7.200 ton su ve 14 ton karbondioksit tasarruf sağlayarak dünyaya bir nebze fayda sağlamıştır. 2030 yılına kadar dünya genelinde sürdürülebilir kalkınmayı sağlamayı amaçlayan bir plan olan Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları (SKA) içerisinde bulunan bu teknolojik adaptasyon git gide önem kazanmaktadır. 

Yaklaşık 7 yıldır yaptıkları farklı inovasyon çalışmaları ile Blok Moda, şu anda bu dijital 3 boyutlu numunelerini hem ekranlardan ama çok daha gerçekçi olması sebebiyle sanal gerçeklik gözlük yardımıyla, metaverse ortamlarında göstermektedir. Bu şekilde dünyanın neresinde olurlarsa olsunlar, bu sanal showroom ortamlarına müşterileri ile aynı anda canlı bağlanıp, tüm yeni koleksiyonları 360 biçimde görmekle kalmayıp, anında renk değişiklikleri, model alternatifleri oluşturuluyor. Sanal ortamda kumaşlara hareket veren, hatta kumaş hissinin dahi veren bu milli teknolojiyi deneyimlemek olağanüstü bir deneyim. Alıcılar bu teknoloji karşısında çok daha farklı yanaşıyor bize. 

Bilişim Vadisinde bulunan, tamamen yerli bir yazılım ve inovasyon ekibinden oluşan ekibin desteği ile farklı farklı ortamların içinde, gerçeğine çok yakın bir dünyalar oluşturup, aradaki mesafeler kalktığı gibi, olağanüstü hızlı kararlar alınabilir artık. 

Hedef dünyaya hizmet etmek

Siz hiç sanal bir dünyanın içinde gerçek kumaş hissinin alınabileceğini hayal edebilir miydiniz?

Ergin Aydın, dünyadaki gelişmeleri de takip ederek önce kendi firmasında başlamış değişime. Şimdi ise kurduğu yazılım firması ile tüm sektöre hatta dünyaya hizmet etmeyi planlıyor. Bilişim Vadisi’ne de kabul edildiklerini ve buradan hareketle de ülkemize daha yararlı daha doğaya uygun yeni çalışmaların yapılacağı haberini şimdiden veriyor bize.

Metaverse'deki sanal giysiler sürdürülebilir tekstile katkı sağlar mı?

Sanat ve yatırım dünyasında gördüğümüz gibi, NFT'ler ve Metaverse moda dünyasında da yer alıyoruz. Markalar ve büyük perakende şirketleri, sanal dünyada özel giysiler sunarak trendin üzerine atlıyorlar. Giysiler fiziksel anlamda mevcut değil, ancak alıcılar örneğin sanal giysilerde kendilerinin görüntülerini elde edebiliyorlar. 

Bu teknolojik inovasyon sayesinde Blok moda karbon ayak izi raporunu çıkarmış ve azaltma planlarını da belirlemiş durumda; yine bu teknolojik yatırım ile dünyada tüm hazır giyim piyasası pandemi sürecinde %25-30 azalırken, blok moda bu süreci artı yaparak, dünya çapındaki krizi fırsata çevirmeyi başarmış bir şirkettir.

TİHCAD’in misyonu

TİHCAD, yani Tekstil İhracatçıları ve Çalışanları Derneği, Türkiye ekonomisinin lokomotiflerinden olan tekstil sektörünün üyesi bir grup olarak işveren ve çalışanların ilk kez bir araya geldiği bu oluşumun amacı, tekstil sektörünün sorunlarını tespit etmek ve çözüm önerileri sunmaktır. Kurulduğu ilk günden itibaren hemen sürdürebilirlik komitesini kurup, sektöre adım adım, önce sürdürülebilirlik nedir, tekstilde sürdürülebilirlik ne anlama geliyor, bunları çeşitli online eğitimleri, seminerler ile anlatıp, yaptığı paneller ve sürdürülebilirlik etkinlikleri ile konuyu derinlemesine paydaşlarına aşılamıştır… 

Karbon ayak izi çalışmaları

Tüm üyelerini Avrupa birliğinin özellikle vurgu yaptığı 2030 hedeflerine, yeşil mutabakata uygun hale getirmek için ciddi çalışmalar yapılmaktadır. Özellikle karbon ayak izi konusunda özel yazılımlar geliştirilip tüm derneğe dahil olan üyelerin karbon salınımları işlenip, azaltma için ne gerekiyorsa ortak dernek çatısı altında geliştirmeler yapılacaktır. Geleceğin Farkındalığı mottosu ile çıktı dernek bu yola.