Sedat YILMAZ

Türkiye savunma sanayinde sınır tanımıyor. Ülkenin hava, deniz ve kara unsurlarını çağın gereğine göre takviye ve tedarik eden ve ihracatını da katlayarak büyüten Türk savunma sanayi, kısa zamanda rekabette birçok ülke ile yarışır hâle geldi. Türkiye, hedefini her alanda yerli ve milli güçlü bir savunma oluşturmak, ihracatını da en üst seviyeye yükseltmek olarak belirledi.

Türk Silahlı Kuvvetleri envanterine geçen yıl birçok yeni platform, ürün girdi. Üretim aşamasındaki sistemler de işevsel hale getirildi. Akıncı İHA ilk uçuşunu yaparken yeni teslimatlarla envanterdeki İHA sayısı 120’ye yükseldi. T-70 helikopteri ilk kez hangardan çıkarken yeni hava sistemlerinin oluşturulmasıyla ilgili S-400’ler de sisteme girdi. Füzelerin bu yıl hizmete girmesi bekleniyor.

Türkiye’nin hava savunmasında F-35 ve SU-35 gibi pahalı bir alternatifler yerine belirli ölçüde fonksiyonları yüksek çeşitli insansız hava aracı (İHA) ve silahlı inansız hava aracı (SİHA) sistemleriyle açığı kapatmaya çalışıyor. Hava aracı teknolojilerine sınıf atlatacak taarruzi İHA Akıncı geçen yılın sonlarında görücüye çıktı ve gücünü gösterdi. Türk Silahlı Kuvvetleri’nin (TSK) envanterine ilk giren İHA’lar ve beraberinde geliştirilen SİHA’lar milli mühimmatlarla dosta güven, düşmana korku veriyor. Bugün için İHA ve SİHA teknolojisinde Türkiye dünyada ilk 4-5 ülke arasında. Kullanım anlamında ise ilk 3’te. Terörle mücadelede büyük işler başaran İHA ve SİHA’lar daha da geliştirilerek atmosfer avantajlarından faydalanılarak büyük bir savaş gücü haline getirilmeye çalışılıyor. Diğer yandan Anka-S ve Anka-B olmak üzere 22 araç Anka sistemine ekleniyor. Türkiye, İHA-SİHA ve füze organizasyonuyla merkezi yüksek savunma ve vurucu bir güce ulaşarak etkin hava savunma sistemi oluşturmak istiyor.

Entegre hava savunma oluşturuluyor

Uzun menzilli hava savunma sisteminin geliştirilmesi konusunda Fransa – İtalya ortak iştiraki Eurosam’la imzalanan anlaşma siyasi sebepler sebebiyle yürürlükte olmasına karşılık beklemede.  Türkiye, F-35 savaş uçakları projesiyle ilgili attığı imzanın arkasında. Rusya ile gelişen ilişkiler ve hava savunma sistemi S-400’lerin alımının F-35 programından Türkiye’nin çıkarılacağına dair haberler ise spekülasyondan öteye gitmiyor. F-35 programı içindeki ülkeler de Türkiye’nin süreçten çıkarılacağına dair herhangi bir açıklama da yapmış değil. Ancak ülke savunma konusunda F-35 olmazsa başka bir alternatif de düşünülüyor.

Rusların SU-35’leri konusunda ise henüz somut bir gelişme bulunmuyor. Diğer taraftan Pakistan’a ihraç edilen T-129 helikopterinin motoruna ilişkin ABD’den motor ihracat izni beklendiği ancak Türkiye’nin yerli motorla da ilgili çalışmasını hızlandırdığı gözleniyor.

Son günlerde tartışmalar ve çeşitli spekülasyonlarla karşılaşan Altay Tankı’nın 18 aylık sürecin başlaması için güç paketiyle ilgili sorunların çözülmesi beklenirken özellikle alternatif arayışlar da sürüyor.

Akıllı bomba bağımlılığımız bitti

Savunma Sanayi Başkanı Prof. Dr. İsmail Demir, başta hava olmak üzere her alanda kullanılabilecek akıllı bombalarla ilgili çalışmaların hızla devam ettiğini söylüyor. Büyük beton blokları delip geçen 1 tonluk mühimmatların yanı sıra mevcut nüfuz edici akıllı bombalara işaret eden Prof. Dr. Demir, “Artık akıllı bomba konusunda bağımlılıktan kurtulduk. Çeşitli kalibre ve ağırlıkta çok farklı akıllı bombalar üretebiliyoruz. Ayrıca geliştirilmesi konusunda da çalışmalar sürüyor. Ar-Ge’ye yüksek önem veriyoruz” diyor.

Havadan havaya taarruz kabiliyeti olan Akıncı SİHA’lara TÜBİTAK’ın özel mühimmatlar geliştirdiğini belirten Prof. Dr. İsmail Demir, “Akıncı SİHA’mıza ASELSAN da stratejik görevler için özel radar yapıyor. Büyük bir proje. Önünde radarı, akıllı sistemleri ve diğer aksamlarıyla vurucu gücü daha da artırılmaya çalışılıyor. Biz bu konuda yüzde 65 milliliğe de ulaştık. Artık 300-400 kilometreden hedefi vurabilen akıllı füzeler yapıyoruz” bilgisini veriyor.

Kamikaze drone’lara da sözü getiren Prof. Dr. Demir aynen şu ifadeleri kullanıyor:

“Bu drone’lar filo gibi uçabilecek. Aslında 1970 ve 1980’lerde bu tip araçlar kullanılmış. Ancak bizim yaptıklarımız gibi değil. İçinde elektronik yazılım, donanım ve karmaşık sistemleri içeren bir teknoloji. Yük taşıma imkanları da var. İnsanlı olsa 12 kişilik bir uçak. 5,5 tonluk Akıncı SİHA söz konusu sistemle hizmete girdiğinde dünyanın en modern aracı olacak. Bu kabiliyetlerde böyle bir araç henüz üretilmedi. Bu aslında insansız savaş uçağı.”

Dünya ağzı açık seyrediyor

2019 yılında 15 adet Savunma Sanayii İşbirliği toplantısı yapıldı. Bu toplantılardan altısı Orta Asya ve Uzak Doğu Bölgesi, altısı Orta Doğu ve Afrika Bölgesi ve üçü Avrupa ve Amerika Bölgesinde yer alan ülkelerle gerçekleştirildi. Dört farklı ülkede beş adet Endüstri Günü düzenlendi. Beş adedi Milli Katılım olmak üzere 14 adet savunma sanayii fuarına/konferansına katılım sağlandı.

Dünya, Türkiye’nin savunma sanayiindeki gelişmesini dikkatle takip ederken Türk savunma sanayi geçen yıl önemli faaliyet ve teslimatlarda bulundu.

Anka-Aksungur, Akıncı taarruz İHA, Atak’ın lazer ikaz alıcı ve diğer elektronik harp sistemleriyle donatılmış FAZ-2 versiyonu, Gökbey helikopteri ilk uçuşlarını gerçekleştirdi.

Sürü İHA projesi, İHA’ların GPS olmayan ortamda görev yapacağı KERKES-Küresel Konumlama Sistemi Bağımsız Otonom Seyrüsefer Sistemi Geliştirilmesi Projesi start aldı. Ağır Sınıf Taarruz Helikopteri Projesi başladı. Genel Maksat Helikopteri Programı kapsamında toplamda 109 adet üretilecek T-70 helikopterinin ilki hangardan çıkarıldı.

2019 yılında savunma sanayinde teslimatlar da dikkat çekti. A400M projesi kapsamında 8 ve 9’uncu uçaklar, Yük Helikopteri Tedarik Projesi dahilinde 4 adet CH-47F Helikopteri ile T70 Genel Maksat Helikopteri için üretilen ilk T700-TEI-701D Motoru teslim edildi.

MİLGEM sınır tanımıyor

MİLGEM 4. Gemi TCG KINALIADA hizmete girdi. MİLGEM 5. Gemi’nin inşasına başlandı. Çok maksatlı amfibi hücum gemimiz TCG Anadolu ile test ve eğitim gemisi TCG Ufuk denize indi. Yeni tip denizaltının ilki Piri Reis havuza çekildi ve beşinci gemi Seydi Ali Reis’in ilk kaynağı yapıldı. 8 adet süratli devriye botu, yeni SAT botunun ilkinin teslimatı yapıldı. Preveze sınıfı denizaltı yarı ömür modernizasyonu sözleşmesi imzalandı.

Silah taşıyıcı araçlar projesi kapsamında ilk araçlar teslim edilirken Fırat M60T Modernizasyonu dahilinde 169 tank modernize edildi. Hafif sınıf insansız kara araçlarında prototipler geliştirildi. Özel maksatlı taktik tekerlikli zırhı araç ÖMTTZA projesi sözleşmesi imzalandı. Taktik tekerlekli zırhlı araç VURAN, akaryakıt tankeri Aktan, modüler konteyner ve taşıyıcı araç ilk kez Türk Silahlı Kuvvetleri’nin envanterine girdi.

Kirpi-2, Ejder Yalçın, Vuran, Aktan, gizli zırhlı küçük otobüs GİZKO, zırlı kurtarma ve bakım aracı ZKBA gibi kara araçlarının teslimatları devam etti.

Hava sistemlerinde büyük atak

Alçak irtifa hava savunma sistemi Hisar-A’nın nihai testleri tamamlandı, seri üretime ve deniz platformlarında kullanımı için Gökdeniz hazır hale getirildi. İlk milli satıhtan satıha güdümlü mermi Atmaca milli gemi TCG Kınalıada’dan atıldı. İlk yerli ve milli hava/hava füzesinin üretilmesi amacıyla yürütülen Göktuğ Projesi kapsamında geliştirilen Bozdoğan Görüş İçi ve Gökdoğan Görüş Ötesi füzelerinin güdümlü atış testleri başarıyla gerçekleştirildi. Ardışık delici harp başlıklı SOM-B2 füzesinin geliştirme, yer ve uçuş testleri tamamlandı. Korkut Hava Savunma Sistemi enventere girdi ve 13 sistem teslim edildi. Milli lazer silahı Armol kabul testlerini geçerek Türk Silahlı Kuvvetleri envanterine girdi. SSB Aselsan, Roketsan, TÜBİTAK Bilgem ve Ermaksan’ın katılımıyla oluşturulan Lazer Teknolojileri Mükemmeliyet Merkezi kuruldu.

Hava savunma sistemleriyle ilgili S-400’lerde kurulum ve eğitim faaliyetleri sürüyor. Sistem bu yıl tamamlanacak. Elektromanyetik top sistemi tufan ile yapılan atışta namlu çıkış enerjisi rekoru kırıldı. Aselsan ve TÜBİTAK SAGE’nin katılımıyla oluşturulan Elektromanyetik Fırlatma Teknolojileri Mükemmeliyet Merkezi hayata geçti. Bunun yanında 20 mm Top geliştirilmesi Projesi’nin sözleşmesi imzalandı. HGK, KGK, LGK, Teber güdüm kitleri, MAM-C, MAM-L mühimmatları ve UMTAS, LUMTAS füzelerinin teslimatlarına devam edildi.

MPT-76, Özgün Yerli Tabanca METE, 5,56 Piyade Tüfeği’nin teslimatlarına devam edildi. Yeni Nesil Milli Savaş Yönetim Sistemi ADVENT, TCG KINALIADA’ya entegre edildi.

2020 füze ve radarda zirve yıl

Savunma sanayi 2020 yılına hızlı girdi. Bu yıl da önemli faaliyetler ve teslimatlar gündeme gelecek. Bayraktar Akıncı TİHA, Hisar-A alçak hava savunma sistemi ve Atmaca satıhtan satıha güdümlü mermi, TCG Anadolu 2020 yılına kadar ilgili kuvvete teslim edilecek. Atak Faz-2 helikopterleri teslime başlayacak. Özellikleri geliştirilmiş Kamikaze Mini İnsansız Hava Aracı (İHA) Kargu-2’lerin ve Otonom Taktik Vurucu Sabit Kanatlı İHA Alpagu’nun teslimatlarına geçilecek.

Orta İrtifa Hava Savunma Füze Sistemi Hisar-O’nun harp başlıklı tam atım füze atışlı testleri yapılacak. Korkut alçak irtifa hava savunma sistemlerinin teslimatlarına devam edilecek. Portatif Hava Savunma Füze Sistemi Projesi kapsamında, harp başlıklı güdümlü test füzesi atışlı testleri gerçekleştirilecek. HGK, KGK, LGK ve Teber güdüm kitleri; SOM-A, UMTAS, L-UMTAS, OMTAS füzeleri, MAM mühimmatları ve DSH roketlerinin teslimatlarına devam edilecek.

ASELPOD hedefleme podlarının teslimi sürecek. RAKAS - MUKAS Projesi kapsamında Radar Karıştırma ve Aldatma Simülatörü (RAKAS) sistemi teslim edilecek. Radar Elektronik Destek (ED)/Elektronik Taarruz (ET) Sistemleri Projesi kapsamında ED ve ET sistemleri kullanıma sunulacak. Kent Güvenlik Yönetim Sistemi ve Plaka Tanıma Sistemi Projesi kapsamında yurt içindeki kurulumlara devam edilecek. Modüler geçici üs bölgelerinin teslimatları sürecek. Çeşitli tiplerde karıştırıcı, köreltici, İHA önleyici sistem ile telsiz teslimatları yapılacak. X Bant Uydu Muhabere Sistemi Projesi kapsamında teslimatlara başlanacak.

Savunma sanayi rekora doymuyor

Türk savunma sanayi son 17 yılda da 70 milyar dolar ciro ve 21 milyar dolar ihracata imza attı. Savunma Sanayii Başkanlığı (SSB) tarafından yürütülen savunma proje sayısı 66’dan 667’ye, bu projelerin sözleşme bedeli ise 5,5 milyar dolardan 60 milyar dolara ulaştı. Sektörün Ar-Ge harcamaları 1,5 milyar dolara yükselirken 2002 yılında yüzde 80 olan dışa bağımlılık ortalama yüzde 30’ların altına çekildi. Sektörün 2023 yılı hedefi ciroda 27 milyar dolar, ihracatta 10,5 milyar dolar, istihdamda 80 bin, yerlilik oranı da yüzde 75 olarak açıklandı.

Türkiye’deki mevcut 28 sektör içinde en hızlı büyüyen ve ihracat rakamlarını en hızlı artıran savunma ve havacılık sektörü olduğunu dile getiren ve “10 yaşındaki çocuktan daha hızlı koşuyoruz” diyen Savunma ve Havacılık Sanayi İhracatçıları Birliği (SSI) Yönetim Kurulu Başkanı Latif Aral Aliş’in verdiği bilgiye göre, sektör 2012 ile 2018 arasında ihracatta yüzde 61,3, son 12 ayda yüzde 37,5 büyüdü.

Ciro büyüklüğü 7 milyar dolara ulaşan savunma sanayinin geçen yılki toplam ihracatı 2018 yılına göre yüzde 34,6’lık bir artış göstererek 2,74 milyar dolarla rekor kırdı. Türkiye’nin toplam ihracatının kilogram başı birim değeri 1,32 dolar olurken savunma sanayiinde bu birim 47 dolar olarak gerçekleşti.

En fazla savunma ihracatı ABD’ye

Türkiye; 800 milyon dolarla (yüzde 17 artış) en fazla ihracatı ABD’ye yaptı. ABD’yi Almanya 250 milyon dolar (yüzde 15 artış) ve Umman 240 milyon dolar (yüzde 75), Katar 200 milyon dolar (yüzde 1300 artış) ve Birleşik Arap Emirlikleri 100 milyon (yüzde 1700 artış) ile takip etti.

Özellikle Asya ve Uzak Doğu Bölgesi savunma sanayii ihracatta önemli bir yer tutuyor. Filipinler ile savunma sanayii alanında ilişkileri ilerlemekte olup, hava platformu ve kara araçları alanında işbirliği mevcut. Ukrayna’ya Bayraktar İnsansız Hava Aracı ihracatı gerçekleştirildi ve teslim edildi. Uganda ve Gana’ya kara aracı ihracatı yine 2019 yılında gerçekleştirilmiş olup, Macaristan’a da kara aracı satışı 2019 yılında öne çıkan ihracat sözleşmelerinden oldu. Ayrıca Orta Asya’da yer alan ülkelerle işbirliği artarak devam edecek.

En fazla ihracatı yüzde 38,9 artış ve 1,34 milyar dolarla ASELSAN, TUSAŞ, STM ve Roketsan gibi dünyanın en büyük 100 savunma sanayi şirketi içindeki kuruluşları barındıran Ankara gerçekleştirdi. Dünyanın en büyük 100 savunma sanayi şirketi arasında Aselsan 52, TUSAŞ 69, STM Savunma Teknolojileri Mühendislik ve BMC 85’inci Roketsan da 89’uncu olarak yer alıyor.  

Savunma Teknolojileri Mühendislik (STM) ThinkTech merkeziyle NATO için özgün geliştirdiği Elastikiyet Karar Destek Modeli’ni kamuoyu ile paylaştı. STM ThinkTech'in "Sistem Dinamikleri" yaklaşımıyla geliştirdiği Elastikiyet Karar Destek Modeli, 29 Ekim 2019'da yürürlüğe giren proje kapsamında başarıyla tamamlanarak NATO Müttefik Dönüşüm Komutanlığına teslim edildi. 5 ay sürecek ve mevcut modelin bir üst versiyona yükseltileceği projenin ikinci fazı, yeni bir sözleşmeyle başlatıldı. Söz konusu sistem büyük göç hareketleri, çatışma ortamının oluşması, büyük çaplı elektrik kesintileri ve doğal afetler gibi NATO tarafından belirlenen şok türlerinin gerçekleşmesi halinde analizler yapacak ve gerçekleştirilecek çözüm odaklı eylemlere destek verecek.

Savunma-üniversite işbirliği artıyor

Geçen yıl Savunma Sanayi Başkanlığı (SSB) ile Milli Eğitim Bakanlığı arasında imzalanan Mesleki ve Teknik Eğitim Geliştirme İş Birliği Protokolü ile savunma sanayii alanında öğretmen ve öğrenci eğitimlerine başlandı. Türkiye Siber Güvenlik Kümelenmesinin hedefleri arasında yer alan “Sektörde ihtiyaç duyulan insan kaynağının yetiştirilmesi ve niteliklerinin geliştirilmesi” kapsamında Türkiye’nin dört bir yanında 13 üniversitede 1000’in üzerinde öğrenciye eğitim verildi. Üniversitelerde savunma sanayiine dair farkındalığı konferans, panel ve sertifika programları gibi çalışmalarla artırmayı amaçlayan Savunma Sanayii Okuryazarlığı Projesi başlatıldı. Nitelikli insan kaynağı ihtiyacına yönelik başlatılan Vizyoner Genç ve Savunma Sanayii Akademi programlarına savunma sanayii uzmanlığına yatırımım devam etti.