Hakan DİKMEN

Uluslararası Para Fonu (IMF), Türkiye hakkındaki 4. Madde Gözden Geçirme Raporu’nu önceki gün yayınladı.  Uluslararası Para Fonu (IMF) heyeti, James P. Walsh liderliğinde, 29 Mayıs - 11 Haziran 2024 tarihleri arasında 2024 Madde IV istişarelerini yürütmek üzere Türkiye'yi ziyaret etti. 19 - 20 Ağustos 2024 tarihleri arasında sanal takip görüşmelerinin ardından rapor yayınlandı.

Aslında bu raporda yer alan ücretlileri kızdıracak bir madde de var. Baştan onu yazayım sonrası oldukça iyi. Kızdıracak nokta şöyle dile getirilmiş. Asgari ücret artışını beklenti enflasyonuna göre yapın önerisi yapıyor İMF heyeti başkanı. James P. Walsh. Ama heyet yazdığı raporda Türkiye'nin ekonomi politikasına da tam destek çıktı ve ülkemiz için “Büyük övgüyü hak etti” denildi.

IMF Türkiye Misyon Şefi James P. Walsh başkanlığında oluşturulan raporda, 2023 yazından bu yana uygulanan ekonomik politikaların kriz risklerini azalttığı, ekonomiye güveni arttırdığı, bununla beraber manşet enflasyonda gevşemenin başladığı savunuldu.

Raporda finansal ve kurumsal sektörlerin liberalleşme ve politika sıkılaştırması sürecini şimdiye kadar gözle görülür bir baskı yaşamadan atlattığının da altı çizildi.

IMF’nin 2025 büyüme tahmini hükümetin öngörüsünün çok altında. Küresel büyüme, kalıcı hizmet enflasyonu nedeniyle genel olarak değişmedi.

Küresel büyümenin Nisan 2024 Dünya Ekonomik Görünüm (WEO) tahminleriyle uyumlu olarak 2024'te yüzde 3,2, 2025'te ise yüzde 3,3 olması öngörülüyor.

Hizmet enflasyonu, para politikasının normalleşmesini zorlaştıran dezenflasyondaki ilerlemeyi geciktiriyor. Bu nedenle enflasyona yönelik yukarı yönlü riskler artmış, artan ticaret gerginlikleri ve artan politika belirsizliği bağlamında daha uzun vadeli faiz oranları için daha yüksek bir beklenti oluşmuştur. Bu nedenle politika karışımı, fiyat istikrarını sağlamak ve azalan tamponları yenilemek için dikkatlice sıralanmalıdır.

Beklentiler sabitlenmeli

 “Otoritelerin enflasyonla mücadeleye yönelik kademeli yaklaşımı büyüme üzerindeki etkiyi sınırlamayı amaçlasa da, aşağı yönlü riskler taşıyor. Küresel enerji fiyatlarının yükselmesi, Orta Doğu'daki çatışmadan veya Ukrayna'daki savaştan kaynaklanan jeopolitik gerginlikler veya sermaye akışlarının tersine dönmesi gibi enflasyonun rayından çıkmasına neden olabilecek risk ve şokların meydana gelebileceği dönemi uzatıyor. Enflasyon beklentilerinin daha hızlı bir şekilde yeniden sabitlenmesi bu riskleri azaltacaktır. Ayrıca, daha yavaş büyüme kredi risklerini artırabilirken, döviz borçlanması ve carry trade akışları döviz likiditesi riskleri yaratıyor. Olumlu tarafta, 2024yılının 3. çeyrekte hızla düşen manşet enflasyon, geriye dönük enflasyon beklentilerini besleyerek fiyat baskılarını hafifletebilir” deniliyor.

Enflasyon düşecek

“Yetkililerin duyurduğu politikalar uyarınca, IMF personeli hem GSYİH büyümesinin hem de enflasyonun bu yıl ve gelecek yıl düşmesini bekliyor. Sıkı para ve gelir politikaları iç talebi baskılayarak 2024 büyümesini yaklaşık %3,4'e getirecek. Olumlu temel etkilere rağmen, hala güçlü olan atalet, enflasyonu Aralık sonunda yaklaşık %43 (y/y) seviyesinde tutacaktır. Dış cephede, cari açık GSYİH'nın yaklaşık %2,2'sine düşmeye devam edecektir. 2025 yılında, mali politikanın daraltıcı hale gelmesi ve reel politika oranlarının pozitif kalması beklendiğinden, büyüme %2,7'ye daha da ılımlılaşacak ve enflasyon yaklaşık %24'e düşecektir. Orta vadede, enflasyonda daha fazla düşüş güveni artıracak ve büyüme %3,5-4 potansiyeline geri dönecektir. İhracat büyümesi cari açığı %2 civarında tutacak ve uluslararası rezervler IMF'nin rezerv yeterliliği ölçütünün %100'ünün üzerinde kalacaktır.”

“Otoritelerin enflasyonla mücadeleye yönelik kademeli yaklaşımı büyüme üzerindeki etkiyi sınırlamayı amaçlasa da, aşağı yönlü riskler taşıyor . Küresel enerji fiyatlarının yükselmesi, Orta Doğu'daki çatışmadan veya Ukrayna'daki savaştan kaynaklanan jeopolitik gerginlikler veya sermaye akışlarının tersine dönmesi gibi enflasyonun rayından çıkmasına neden olabilecek risk ve şokların meydana gelebileceği dönemi uzatıyor. Enflasyon beklentilerinin daha hızlı bir şekilde yeniden sabitlenmesi bu riskleri azaltacaktır. Ayrıca, daha yavaş büyüme kredi risklerini artırabilirken, döviz borçlanması ve carry trade akışları döviz likiditesi riskleri yaratıyor. Olumlu tarafta, 2024:3. çeyrekte hızla düşen manşet enflasyon, geriye dönük enflasyon beklentilerini besleyerek fiyat baskılarını hafifletebilir.”

Mali konsolidasyona ihtiyaç var

"Mali politikaya odaklanan daha sıkı bir politika karışımı, riskleri azaltacak ve enflasyonu daha hızlı ve sürdürülebilir bir şekilde düşürecektir. Mali, parasal ve gelir politikalarının hepsinin birlikte çalışması gerekecektir. Daha sıkı politikalardan büyümeye kısa vadeli bir maliyet olsa da, hızlı bir enflasyon düşüşünün sürdürülebilir olma olasılığı daha yüksektir ve orta vadeli büyümeyi ve finansal istikrarı güçlendirecektir."

“Enflasyonu düşürmeye yardımcı olmak için daha büyük ve daha önceden yüklenmiş bir mali konsolidasyona ihtiyaç var. Vergi harcamalarını rasyonalize etmek ve vergi tabanını genişletmek nispeten hızlı bir şekilde yapılabilir. Temel olmayan sermaye projelerine harcamaları sınırlamak (depremle ilgili harcamaları korurken) ve savunmasız haneleri korurken enerji sübvansiyonlarını reform etmek de yardımcı olacaktır. KDV'yi birleştirmek, gayriresmîliği azaltmak ve uyumu artırmak enflasyonu azaltmayı destekleyecek ve vergilendirmede adaleti artıracaktır. Birlikte ele alındığında ve mümkün olduğunca önceden yüklendiğinde, GSYİH'nin yaklaşık %2,5'ine denk gelen önlemler, enflasyonu düşürme çabasını desteklemek için 2024-2025 yılları arasında mali dürtüyü daha iyi kalibre edecektir. Türkiye'nin kamu borcu sürdürülebilirdir. Yetkililerin %3'lük orta vadeli açık hedefi, kamu-özel sektör ortaklıklarından ve devlete ait işletmelerden kaynaklanan olası riskleri ele almak için uygun mali alan sağlar.”

"Sıralı enflasyon kesin olarak aşağı yönlü bir yola girene ve enflasyon beklentileri TCMB tahmin aralığına yaklaşana kadar sıkı finansal koşullara ihtiyaç duyulacaktır. Başlık enflasyonu ve enflasyon beklentileri TCMB'nin tahmin aralığına düşene kadar sıkı para politikası duruşunun sürdürülmesi gerekecektir. Enflasyon beklentileri düşmeye devam ettikçe finansal koşullar sıkılaşacaktır, ancak sıralı enflasyon 2025 sonu hedef aralığıyla tutarlı bir yola doğru düşmeye devam etmezse ek sıkılaştırma gerekebilir. Politika iletimini iyileştirmek için sermaye girişleri mümkün olduğunca tamamen sterilize edilmeye devam edilmelidir. Politika oranı kredi büyümesi üzerinde bağlayıcı faktör haline geldikçe, niceliksel kredi sınırları aşamalı olarak kaldırılmalı, bu da iletişimi güçlendirecek ve para politikasının etkinliğini artıracaktır. Sıralı enflasyon sürdürülebilir bir aşağı yönlü eğilime girene kadar TCMB, aşırı gerçek değerlenmeden kaçınırken geçici döviz kuru oynaklığını yumuşatmaya devam etmeli ve rezerv tamponlarını fırsatçı bir şekilde yenilemelidir. Enflasyon düştükçe ve rezerv tamponları iyileştikçe müdahale azaltılabilir ve döviz kurunun bir şok emici gibi davranmasına izin verilebilir. Kalıcı şoklara müdahaleden kaçınılmalıdır.”

Enflasyon ataleti ele alınmalı

"Hala yüksek olan enflasyon ataleti ele alınmalı. Fiyatları, ücretleri ve diğer sözleşmeleri (kiralar gibi) yıllık olarak ve ileriye dönük enflasyona göre belirlemek, beklentileri sıfırlamak ve rekabet gücünü korumak için çok önemlidir. Göreceli fiyatlar ayarlandıktan sonra, geriye dönük endeksleme ortadan kaldırılmalı ve kamu sektörü tarafından yönetilen fiyatlar üretim ve bakım maliyetleriyle uyumlu hale getirilmelidir."

“Finansal istikrarın sürdürülmesi sürekli dikkat ve daha fazla reform gerektirecektir. Makro ihtiyati politikalar sistemik riskleri sınırlamaya odaklanmalıdır. Bu bağlamda, lira rezerv gereksinimleri basitleştirilmeli, para piyasası işleyişi iyileştirilmeli ve TCMB vadeli mevduatları genişletilmelidir. 2023 FSAP ile tutarlı olarak , gözetim çerçevesi, özellikle döviz, egemen, kredi ve faiz riski için Basel Çerçevesi ile uyumlu hale getirilmeli ve TCMB'nin acil likidite yardım politikaları güçlendirilmelidir. Türkiye'nin Haziran ayında Finansal Eylem Görev Gücü'nün (FATF) "Gri listesinden" çıkarılması memnuniyet vericidir."

KOBİ'lere yönelik engeller ele alınmalı

“Politika çerçevelerinin güçlendirilmesi, KOBİ'lere yönelik engellerin ele alınması, işgücü piyasasının işleyişinin iyileştirilmesi ve yeşil geçişin hızlandırılması orta vadeli büyümeyi artıracak ve daha yeşil ve daha eşit bir şekilde dağıtılmış hale getirecektir. Öncelikler arasında gayriresmîliği azaltma, işgücü piyasası esnekliğini artırma ve kadın işgücü katılımını destekleme reformları yer almaktadır. İşletme onayları ve izinleri için tek elden mağaza kurulması gibi KOBİ'ler üzerindeki düzenleyici yüklerin basitleştirilmeye devam edilmesi, inovasyonu ve büyümeyi destekleyecektir. KOBİ'lerin uyumluluk maliyetlerini ve vergi yüklerini azaltmak verimliliği artıracaktır. Ulusal iklim hedefleri belirlenmiştir. Avrupa Birliği (AB) ile uyumlu bir yerel Emisyon Ticareti Sistemi kurulması, iklim hedeflerine ulaşılmasına katkıda bulunacak ve AB'ye kıyasla rekabet gücünün korunmasına yardımcı olacaktır.