Demiz DİKMEN

Senenin sonuna çok az kaldı ve sanırım hepimiz umutla yeni yılın gelişini bekliyoruz. Bir yandan eskiyen yılın ağırlığını hissederken diğer yandan yeni yılın hafifliğini düşlüyoruz.

Bu duygu aslında çok evrensel bir duygu elbet ve aslında dünyanın her yerinde yeni yıla doğru insanlar umutla dolar, doğacak yeni yıl için planlar yapmaya başlar, kendine yeni hedefler koyar ve düşler kurar. Bu vesile ile dünyanın her yerinde, her iklim kuşağında karşımıza çeşit çeşit manzaralar çıkar.

Avrupa’nın neredeyse bütün ülkelerinde her sene Aralık başı itibarı ile Noel Bayramı hazırlıkları ve 24 Aralık itibari ile Noel Bayramı kutlamaları sebebiyle her yer çam ağaçları, mumlar, ışıklar, rengârenk ağaç süslemeleri ile renklendirilir. Evlerin içinde, camlarında, bahçelerinde ve özellikle şehir merkezlerinde mutlaka pırıl pırıl Noel süslemeleri sizi karşılar. 

Noel pazarları kuruluyor

Vitrinler ve şehir meydanları çok özenle ışıklandırılır, Noel pazarları kurulur, her yerde Noel müzikleri çalar. Kiliseler de bir yandan kendilerini bu dönemde yapılacak ayinlere hazırlamış olurlar. Avrupa’nın en güzel Noel meydanları Londra’da, Paris’te, Roma’da, Strasbourg’da, Nürnberg’de, Viyana’da, Budapeşte’de, Helsinki’de, Köln’de, Brüksel’de, Edinburgh’de, Prag’da, Moskova’da ve daha nice şehir merkezlerinde bulunur.

Özellikle hava buz gibi soğuk ise ve hatta kar yağışı da varsa Avrupalı bu dönem çok keyiflenir. Noel pazarında kahvesini veya sıcak şarabını içer, Noel dönemine has tatlılardan tadar ve buradaki ve çevredeki hediye eşya satan dükkânlardan alış verişlerini yapar. Özellikle Noel Baba’ya olan sevgilerinden dolayı çocuklar için de birçok etkinlik düzenlenir.

Kuzey Amerika’da da benzer şekilde hazırlıklar ve kutlamalar olur. Örneğin Washington’daki Başkanlık Sarayı’na yerleştirilen Noel ağaçları çok heybetli ve görkemlidir ve Noel dönemin başlangıcını haber eder. New York‘ ta Rockefeller Center’ın önündeki buz pateni pisti, süslemeler ve Noel ağacı çok önemli bir gelenektir. Amerikalılar için bu dönem senenin en önemli zamanıdır.

İklim ve kültüre göre değişiyor

Dünyanın diğer bölgelerine gittiğiniz de ise iklim ve kültür değişir. Hong Kong’da iklim ılıman olur ve her sene gerek Heritage 1881, limanın önü ve Ocean Center’ın önü özenle hazırlanır. Burada dükkânları bulunan dünyanın en lüks markaları bu dönemde senenin en yüksek cirolarını yapar.

Tayland’a gittiğinizde hava sıcaktır. Orası yazı yaşıyordur ve hava 25-30 derece civarındayken Tay tapınakların ve tropikal bahçelerin arasında çam ağaçları ve Noel süslemeleri görür, batılı Noel müzikleri duyarsınız. İnançlarından çok, Uzak Doğulular bu Noel geleneğini, bu kültürü çok severler ve batıya çok özenirler.

Meksika’ya gittiğinizde Meksika çok koyu Katolik bir ülke olduğundan, insanlar Noel dönemini çok yoğun olarak yaşarlar. “Posadas”, “Pastorelas”, “Pinatas” gibi Hazreti Yusuf ve Hazreti Meryem’in hayatına atıflarda bulunan gelenekler ve birçok yerel lezzetle kutlamalar devam eder ancak Avrupalılar Noeli sükûnet içinde yaşarken Meksika ‘da Noel büyük bir neşe, keyif, dans, müzik ve bir çok sosyal etkinlikle farklı bir ambiyansta kutlanır.

Burada da meydanlar ve kiliseler süslenmiştir.

Güney Amerika’da Noel bazen çok eksantrik olmaya başlar. Örneğin Rio de Janeiro kenti dünyanın en büyük yüzen Noel ağacına sahiptir. Çelikten yapılmış bu ağaç yaklaşık seksen beş metre uzunluktadır ve üstünde üç milyondan fazla ampul yanmaktadır. Rio’da Rodrigo de Freitas Gölü’ne kurulan bu ağaç defalarda Guinness Rekorlar Kitabına girmeyi başarmıştır.

Brezilya’da çam ağacından çok palmiye ağaçların, muz ağaçların veya mango ağaçların süslendiğini görürsünüz.

Toskana bölgesinde güzeldir

Ben ise bütün bunların hepsinin ışıltısını severim ama kanımca Noel o küçük İtalyan kasabalarında, özellikle Toskana bölgesinde çok çok güzel olur.

Örneğin Toskana’daki Floransa’ya yakın Orvieto, San Gimignano, Siena gibi daha küçük yerleşimlere gittiğinizde, burada duomolarda akşam konserleri olur ve ambiyans olağanüstüdür. Süslemeler bana daha özel ve yaşanan duygular daha derin gelir. Havanın karanlığını buradaki Noel ağacı bir başka aydınlatır sanki.

İnsanların evlerinde yaşadığı sükûnet ve yeni yıla hazırlıklar daha samimi ve sıcak gelir bana.

Günümüzde ise dünya çapında insanlar Noel döneminde çam ağaçların kesilmesini artık pek uygun bulmuyorlar ve daha sürdürülebilir yöntemler kullanmaya çalışıyorlar. Örneğin ağaç yerine farklı materyaller kullanmaya özen gösteriyorlar.

İtalya’daki Murano Adasında Murano camından yapılan Noel ağacı mesela buna bir örnek.

Ağaç figürleri artık metal, camdan veya herhangi başka nesneler hatta kurumuş ağaç dalları kullanılıyor.

Bir diğer yöntem ise ya ağaç kiralamak ya da çam ağacını bir saksıda tutarak Noel döneminde kullanıp daha sonra ise tekrar toprağa geri ekmek oluyor.

Bizim ülkemizde ise Noel ağacı birçok zaman Hristiyan gelenekleri ile özdeşleştirilir oysa aslında bu ışıklandırılmış çam ağacı figürü evrensel, kara kış günlerinde insanlara aydınlık ve dolayısı ile umut getiren bir simgedir. Ağaç Anadolu topraklarındaki Şaman kültüründe daima yeryüzü, yani insanlar ve gökyüzü, yani evren ve Tanrı arasındaki bir bağ olarak görülmüştür ve kutsal sayılmıştır.

Türklerin kutlamaları

Örneğin eski dönemlerde Türkler Nardugan Bayramını her sene 21 Aralık gecesi kutsal akçam ağacın altında senenin gün dönümünü anmak için kutlardı. Akçam ağacın dallarına bantlar bağlayarak Tanrı’ya dileklerini iletirlerdi.

Akçam ağacı aynı zamanda hayat ağacı olarak da bilinirdi ve bu nedenle Anadolu’da birçok el sanatlarında ve kilim desenlerinde figür olarak kullanılırdı.

Dünyada da bu dönem yaşanan tüm zorluklara rağmen ise ben, yeni yılı beklemeye koyulduğumuz şu günlerde, evrensel olarak yaşanan bu güzel gelenekleri ve şenlikleri hayal etmenizi ve hissetmenizi, umut ve pozitif enerjiyle dolmanızı ve senenin son günlerini güzelliklerle ve keyifle yaşamanızı yürekten temenni ederim.